Ruimtelijke ontwikkeling vraagt om een zorgvuldig en efficiënt ruimtegebruik van zowel de bovengrond als de ondergrond. Gezien de schaarse ruimte in Nederland is multifunctioneel gebruik essentieel, waarbij uitbreiding van bebouwd gebied alleen plaatsvindt als dit noodzakelijk is en natuur en ecosystemen behouden blijven. Projecten moeten waar mogelijk aansluiten bij regionale initiatieven, zoals bedrijventerreinen, woningbouw en natuurontwikkeling
Ook de ondergrond speelt een cruciale rol, met een complexe infrastructuur van kabels, leidingen en andere voorzieningen. Duurzaam beheer is essentieel voor stabiliteit, milieueffecten en natuurlijke hulpbronnen. Daarnaast moet archeologisch erfgoed beschermd blijven door minimale verstoring van de bodem. Een doordachte inrichting van boven- en ondergrond draagt zo bij aan een duurzame leefomgeving.
Voor een leefbare omgeving is het belangrijk dat je project aansluit bij andere ruimtelijke ontwikkelingen en initiatieven in de regio, zoals de ontwikkeling van bedrijventerreinen en vraag en aanbod op de regionale woningmarkt en plannen voor natuurontwikkeling.
Omdat ruimte schaars is in Nederland en veel grote maatschappelijke opgaven een claim op de ruimte leggen, is het belangrijk dat we beschikbare ruimte zo efficiënt en multifunctioneel mogelijk inrichten. Uitbreiding van bebouwd gebied dient dan ook enkel te worden toegelaten als dat vanwege maatschappelijke en/of economische belangen noodzakelijk is. Zonder dat dit teveel ten koste gaat van de beperkte natuur of kwetsbare ecosystemen in Nederland.
Om extra ruimtebeslag op onbebouwd gebied te beperken, moet hergebruik van bestaand bebouwd gebied worden gestimuleerd. De huidige gebruikswaarde van een gebied dient behouden te blijven en waar mogelijk versterkt te worden door herontwikkeling. Daarnaast is multifunctioneel ruimtegebruik van belang, zoals het combineren van functies binnen een gebied, bijvoorbeeld door duurzame energiewinning met zonnevelden of biomassa, gelaagd bouwen of het integreren van groenzones op daken.
De natuurlijke ondergrond zou als basis voor gebiedsontwikkeling en beheer moeten fungeren, geleid door het uitvoeringsprincipe van water en bodem sturend. Onder de grond bevindt zich een uitgebreide en complexe infrastructuur die essentieel is voor het goed functioneren van de samenleving. Kabels en leidingen, parkeergarages, leidingen voor warmte- en koudeopslag, stadsverwarming, riolering en metrobuizen vormen samen een ondergrondse wereld die onze moderne maatschappij ondersteunt.
Duurzaam omgaan is daarom van essentieel belang voor de basisfuncties:
- Het dragen van constructies;
- Het informeren over landschapshistorie;
- Reguleren van mogelijke effecten, en;
- Productie van middelen.
Dit vereist een efficiënt gebruik van ondergrondse ruimte voor kabels, leidingen, transport, ondergronds bouwen en bodemenergie. Het combineren van graafwerkzaamheden kan de belasting op de omgeving verminderen. Daarnaast is een zorgvuldige en weloverwogen toekenning van functies aan de ondergrond essentieel omdat veranderingen lastig zijn. Tot slot moet graafschade worden voorkomen en moet rekening worden gehouden met mogelijke niet-gesprongen explosieven.
Archeologisch waardevolle objecten dienen zo lang mogelijk in de bodem te worden bewaard. De waarde van de objecten moet optimaal behouden blijven. De bodem kan archeologische waarden van uiteenlopende aard herbergen, zoals vondsten (aardewerk, werktuigen, botmateriaal, zaden, hout), grondsporen (paalkuil, haard, waterput) en structuren (huisplattegrond, akker, grafveld). Als dergelijke waarden in je projectgebied aanwezig zijn, kun je je ontwerp zo kiezen dat het bodemarchief intact blijft en zo nodig maatregelen treffen om het te beschermen. Je houdt archeologische waarden in stand door de bodem niet te roeren (om vondsten, sporen en structuren te behouden) en de eigenschappen van de bodem gelijk te houden (zoals pH-waarde, zuurstofgehalte en grondwaterniveau).
De Omgevingswijzer helpt om op een systematische wijze de duurzaamheid van projecten en gebiedsontwikkelingen inzichtelijk te maken.
